ERFGOUD

Volksverhalen

Heks voorspelt

...eger aan Ziekeren -klooster. Daar woonde ook Siska V., dat was nog verre familie, maar zij was een heks, een echte. Toe...

Heksenmeesters kennen middelen om hekserij te verwijderen

... om hekserij te verwijderen Een van mijn broers was ziek en 's nachts konden we hem niet in 't bed houden, zo ging die t...

Een weerwolf in Melveren

...veren , een gehucht van Sint-Truiden, woonde een zekere X. Op zekere dag ging X met zijn vriendin naar de kermis in Kort...

Kat verandert in een juffrouw

...'n Oud vrouwke uit de stad hier, de moeder van die fotograaf uit de Zoutstraat , vertelde me eens dat haar moeder eens ...

Heksen slaan de hand aan eigen familie

... familie In Halmaal was een jonge man en elke keer als zijn vrouw een kind kreeg, stierf dat enige dagen daarna. Die we...

Kind behekst door zijn tante

...ijn zusterke was behekst, en weet ge wie dat was, dat was een van de familie, Mijnheer, een tante, kunt eens denken, en ...

Wie in een heksendans geraakt moet meedoen

...moet meedoen Charel A. woonde nevens ons en hij kwam eens van Binderveld en toen hoorde hij boven zijn hoofd de schoons...

Stal behekst

...on vaarzenkalf gekocht op de markt, en mam zei: 'Maak maar dat die een er niet aan komt.' Maar hoe zijt ge als ge klein ...

Laken van een dode gepakt

... steegske langs het kerkhof kwam altijd een jongen op zijn meisje wachten. Dat was kort bij het graf van het heilig Jann...

Dwaallichtjes

..., mijn 'meeke', zag altijd een dwaallichtje aan de poel. Zij had gehoord dat dat kinderen waren die niet gedoopt waren ...

De Alvermannekes

...ven heeft mijn mam de pijp gezien waar de alvermannekens uitkwamen. Die hadden in de grond kasten en tafels van aarde....

Het Lievevrouweke van de Beekstraat te St.-Truiden

...traat te St.-TruidenAls 't oorlog is, dan deugt het niet, dat was vroeger ook zo. Dat was in de tijd toen de Fransen hie...

Framassons

...teel te Metsteren , daar kwamen de vrijmetselaars bijeen in een zwarte, floeren zaal. Dat was een heel compagnie en de h...

Beweeg over een jaartal...
ONTDEKKING VAN DE DAG

Het (ver)zoenkruis in Groot-Gelmen

Na een ongeval of moord plaatsen familie of kennissen vaak ter plekke een gedenkteken. Zogenaamde moordkruisen zijn al eeuwen bekend. Een bijzonder, zeldzaam kruis is een 'zoenkruis', opgericht door de partij van de moordenaar als verzoening met de familie van het slachtoffer. In Groot-Gelmen leunt er zo eentje nog tegen de kerkhofmuur:

Dit + staet ter memorie
van Jan Morbiers soon van
Leonard(us) Morbier(s) en Margareta
Bartole(yns) die van leve ter
doot bracht is deur Gysen
Vasoens, a(nno) 1643 ten 30 july
bidt voor
die ziele

In de zomer van 1643 werd Jan, de zoon van oud-schepen Leonard Morbiers, gedood door zijn dorpsgenoot Gijs Vasoens in Groot-Gelmen. De omstandigheden kennen we niet. Wel bleef een verslag bewaard van de bemiddelingsvergadering in herberg Het Klaverblad in Sint-Truiden. De twee broers van de moordenaar vroegen deze verzoening voor twee 'goede mannen', zijnde juristen-schepen van de stad. Notaris Van Nuyst stelde het contract op. Onder meer de vader van het slachtoffer, diens schoonzoon als secretaris van de rechtbank Gelinden en Christina Steukers, de moeder van de moordenaar, waren aanwezig. Die laatste nam de vergiffenis aan die vader Morbiers schonk aan moordenaar Gijs. 


Het kruis in maaskalksteen, met de ondergrondse voet

De moordenaar, zelf dus niet aanwezig, moest onmiddellijk 150 gulden laten betalen voor kosten van begrafenis en andere, en een jaarlijkse rente van 6 gulden voor een jaarmis, op een stuk akker.  Gijs moest binnen het jaar een stenen kruis oprichten op het plaatselijke kerkhof van 3,5 voet boven de aarde en met daarin de naam van Jan en zijn sterfdatum gekapt. Aan de armen van Groot-Gelmen zou hij 8 vaten koren geven en gebakken brood. Het brood was uit te delen in de week van de Sint-Maartenkermis, patroon van de parochie. De moeder van de moordenaar kreeg van de vader van het slachtoffer 3 vaten koren. Waarschijnlijk was ze onbemiddeld?
Alle notaris- en verteerkosten in het Klaverblad zijn voor rekening van Gijs of Gijsbrecht voluit, die een contactverbod van drie jaar krijgt met de kinderen en bloedverwanten van de vermoorde Jan. 

We schenken hier en nu nog altijd aandacht aan de vermoorde Jan. Wat bewijst dat deze eeuwenoude vorm van verzoening werkt. 




Jacques BROUWERS, Een zoenkruis te Groot-Gelmen, in Limburg, jg. 52, 1973, p. 61-68; Willem DRIESEN en Roger HAUBRECHTS, Groot-Gelmen via Helshoven. Wandeling, in Sint-Truiden, NATUURlijk een monument. Open Monumentendag Vlaanderen, Sint-Truiden: stadsbestuur, 2004, p. 104-109 en 111; Lambert BAREE te Groot-Gelmen, website home.scarlet.be/hetoudelandvanluik/, pagina Groot-Gelmen, 2019 raadpleging.